امام سجاد علیه السلام یادگار عاشورا

۳۴ سال پس از عاشورا؛ چه کسی و چگونه امام سجاد(ع) را شهید کرد؟

پس از فاجعه کربلا که امامت به آن حضرت رسید، همراه دیگر اسیران اردوگاه حسینی به کوفه و شام برده شد و در این سفر سرپرست و تکیه گاه اسیران در کوران مصیبت ها و گرفتاری ها بود. ایشان در این سفر با سخنرانی های روشنگرانه خود، حکومت یزید را رسوا ساخت و پس از بازگشت از شام در مدینه اقامت گزید.

امام سجاد(ع) در چه تاریخی به شهادت رسید؟

درباره شهادت آن بزرگوار، اقوال مختلفی در کتب تاریخی ذکر شده است:

1ـ دوازدهم محرم سال 94 هـ.ق. [بر اساس منبع: ابن صباغ، الفصول المهمّه، نجف، مطبعه العدل، چاپ اول، 1950 هـ.ق، ص 208 ]

2ـ یازده یا دوازده شب باقی مانده از محرم سال 95 هـ.ق. [بر اساس منبع: ابن شهر آشوب، مناقب، قم، موسسه انتشارات علامه، بی تا، ج 4، ص 175.]

3ـ هیجدهم محرم 94 یا 95 هـ.ق. [ بر اساس منبع: اربلی، علی بن عیسی، کشفه الغمّه، تبریز، مکتبة بنی هاشمی، چاپ اول، 1381 هـ.ق، ج 2، ص 294.]

4ـ اول محرم سال 94 هـ.ق. [ بر اساس منبع: ابن اثیر، الکامل، بیروت، دار صادر، چاپ اول، 1385 هـ.ق، ج 4، ص 582.]

5ـ بیست و پنجم یا بیست و دوم محرم سال 95 هـ.ق. [ بر اساس منبع: کفعمی، المصباح، منشورات رضی، بی تا، ص 509 ـ 522.]

6ـ بیست و پنجم محرم سال 95 هـ.ق. [بر اساس منبع: ملبوبی، محمد باقر، الوقایع و الحوادث، قم، کتاب فروشی خرد، چاپ اول، 1387 هـ.ق، ج 4، ص 252 ]

قول اخیر مشهور است و بیشتر مورد پذیرش واقع شده است. بنابر این آن حضرت بعد از پدر بزرگوارش سی و چهار سال و پانزده روز زندگی و امامت کرده و سپس به شهادت رسیده است.
چه کسی امام سجاد(ع) را شهید کرد؟

مرحوم مازندرانی در شرح اصول کافی آورده اند که علمای شیعه معتقدند امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ را ولید بن عبد الملک زهر داد. و در این نوشتار به نمونه هایی از این گفتار اشاره می‌شود:

1ـ شیخ صدوق در الاعتقادات، معتقد است که ولید بن عبد الملک به آن حضرت زهر داد و شهید کرد.

2ـ سید بن طاووس، در الاقبال در اعمال ماه رمضان، صلواتی را برای پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ذکر کرده و سپس ائمه ـ علیهم السلام ـ را در این صلوات می‌آورد تا می‌رسد به امام چهارم ـ علیه السلام ـ که چنین صلواتی می‌فرستد: «اللّهم صلّ علی علیّ بن الحسین ... و ضاعف العذاب علی من شرک فی دمه» محل شاهد در جمله آخر است یعنی خدایا عذاب کسی را که در ریختن خون آن حضرت شریک بود، چند برابر کن.

3ـ علاّمه مجلسی در بیان شرح جمله ابن طاووس می‌نویسد: کسی که در ریختن خون امام سجاد ـ علیه السلام ـ شریک بود، ولید بن عبد الملک است.

4ـ ابن شهر آشوب از ابو جعفر بن بابویه (شیخ صدوق) نقل می‌کند که امام سجاد ـ علیه السلام ـ را ولید بن عبد الملک مسموم کرد.

5ـ شروانی از روایات اهل سنت آورده که ولید بن عبد الملک به علی بن حسین ـ علیه السلام ـ زهر داد.

6ـ شیخ جلال الدین یوسف بن حاتم می‌گوید: سبب از دنیا رفتن امام سجاد ـ علیه السلام ـ سمّی بود که ولید بن عبد الملک به آن حضرت داد.

7ـ طبری آورده است که علت وفات امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ سمّی بود که ولید بن عبد الملک به آن حضرت داد.

8ـ در اعلام الهدایه، شهادت امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ چنین نقل شده: زهری گوید که ولید بن عبد الملک می‌گفت تا علی بن حسین زنده است، من راحتی ندارم. برای همین وقتی به حکومت رسید به عامل خود در یثرب سمّی فرستاد و دستور داد که آن را به امام بخوراند و عاملش این کار را کرد و روح بزرگ امام به سوی خالقش رفت.

9ـ علامه حلی نیز معتقد است که ولید بن عبد الملک به امام سجاد ـ علیه السلام ـ سم داد و ایشان را شهید کرد.

بنابر این به طور قطع و یقین می‌توان گفت که امام زین العابدین ـ علیه السلام ـ به دستور ولید بن عبد الملک و با خوراندن سمّ شهید شده است. البته طبق برخی از روایات امام سجاد ـ علیه السلام ـ توسط هشام برادر ولید به شهادت رسیده است. علما در جمع بین این دو قول گفته اند:

چون امام ـ علیه السلام ـ در زمان حکومت ولید به شهادت رسیده است، لذا ممکن است هشام دستور برادرش ولید را اجرا کرده و خود به سوی مدینه آمده و از نزدیک ناظر این جنایت شده است. چنان چه در اعلام الهدایه به این مطلب اشاره شده است.